FAQ

De pesticideneetwijzer is gebaseerd op bijna 3 duizend representatieve steekproefsgewijze testen van de NVWA over de meest recent gepubliceerde 3 jaar (2021-2023). De eetwijzer toont het gemiddelde aantal pesticiden dat gevonden werd per soort groente of fruit per test. De pesticideneetwijzer is door PAN-NL gepubliceerd zodat consumenten die dit willen bij de aankoop van groenten en fruit rekening kunnen houden met de vervuiling door pesticiden. Lees hier meer over de onderzoeksmethode.

Pesticiden, ook wel gewasbeschermingsmiddelen genoemd, zijn gemaakt om te doden: afhankelijk van de soort pesticide doodt het ongewenste planten (herbicide), schimmels (fungicide), insecten (insecticide) of bodemaaltjes (nematicide). Maar veel pesticiden zijn ook schadelijk voor de natuur, de biodiversiteit en de waterkwaliteit. En ook de gezondheid van de mens loopt gevaar. Zo zijn er pesticiden die gelinkt worden aan een aantal ernstige gezondheidsproblemen, zoals de ziekte van Parkinson, borst- en prostaatkanker, verminderde vruchtbaarheid, obesitas of suikerziekte. Uit voorzorg is het voor mens en natuur beter om deze gifstoffen zo veel mogelijk te mijden.

De overheid zegt dat zolang de resten binnen de limiet (MRL: Maximale Residu Limiet) blijven, er geen risico is. Dat is echter niet het hele verhaal. Zo wordt bij de MRL geen rekening gehouden met het zogeheten ‘cocktaileffect’: resten van meerdere pesticiden bij elkaar opgeteld. Ook geven de toelatingsonderzoeken voor pesticiden helemaal geen zekerheid over de veiligheid. Zo kunnen de effecten van pesticiden op de lange termijn niet goed onderzocht worden. Het is niet voor niks dat veel pesticiden die langdurig werden gebruikt, later alsnog zijn verboden omdat uit nieuw onderzoek bleek dat ze schadelijker zijn dan gedacht. Ook geeft de Europese overheid toe dat voor kwetsbare groepen als baby’s en peuters de vastgestelde MRL-limieten niet veilig genoeg zijn en heeft ze een veel lagere limiet vastgesteld. Deze limiet voor kwetsbare groepen wordt vrijwel standaard overschreden in gangbare groente en fruit.

Nee, dat is zeker niet onze bedoeling. De gezondheidseffecten van te weinig groenten en fruit eten zijn groot. We moeten juist meer groenten en fruit eten, blijkt steeds maar weer uit onderzoek. Maar je kunt de keus voor wélke soort groente of fruit je eet wel laten afhangen van de pesticideneetwijzer.

Er zijn meer dan duizend pesticiden waarvan limieten (MRL’s) voor 315 verse producten zijn vastgelegd. Er zijn vele onzekerheden, veel combinaties van pesticiden gevonden en vele ziektes die met pesticiden in verband worden gebracht. Elke ranglijst is een versimpeling van de werkelijkheid. Het gemiddelde aantal residuen zegt op een voor iedereen begrijpelijke manier iets over het aantal pesticiden dat is aangetroffen. Het sluit ook aan bij de bezorgdheid van wetenschappers over het ‘cocktaileffect’ van meerdere pesticiden bij elkaar waarvan niet goed bekend is hoe schadelijk dat is. Daarbij komt dat de groenten en fruit met de meeste aantallen resten van pesticiden, in het algemeen ook hoog in andere belangrijke lijstjes voorkomen. Zo bevatten ze veel hormoonverstorende pesticiden en de pesticiden waarvan de overheid aangeeft dat ze zo snel mogelijk vervangen moeten worden (de ‘Kandidaten voor Vervanging’). Wij hanteren het voorzorgsbeginsel: hoe minder pesticiden, hoe beter. Voor je gezondheid en voor de natuur. De ranglijst kan daarbij helpen.

Mandarijnen, citroenen, grapefruit en sinaasappelen zijn het meest met pesticidenresten besmet en hebben een vergelijkbare besmetting en zijn daarom samengevoegd. Om precies te zijn bevatten mandarijnen, citroenen en grapefruits gemiddeld 4,4 soorten pesticidenresten en sinaasappelen 3,9.

Nee, niet persé. Niet alle gebruikte pesticiden zijn terug te vinden op groente of fruit. Dat komt bijvoorbeeld omdat ze alleen bij het begin van de groei of op het zaad zijn gebruikt. Een pesticide kan ook snel afbreken of makkelijk met de regen zijn weggespoeld. Of het is gespoten op delen van de plant die niet worden geconsumeerd. Tenslotte is de pesticideneetwijzer gebaseerd op de meetgegevens van de NVWA en die meet op honderden soorten pesticiden maar niet op allemaal. Dat zal een onderschatting geven van de werkelijkheid. Als er weinig pesticidenresten in een bepaalde groente of fruit zit, weet je dus niet zeker of er ook weinig pesticiden zijn gebruikt. Andersom weet je wel dat als er veel soorten pesticidenresten gevonden zijn, er ook veel pesticiden zijn gebruikt.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit doet ongeveer 2 á 3 duizend testen per jaar. Dat lijkt wellicht veel maar als je weet dat er honderden miljoenen producten jaarlijks worden verhandeld is de kans dat jouw product is getest afgerond 0%.

In kort: nee, lang niet genoeg. De overheid is kritisch op het gebruik van pesticiden en roept al jaren dat er minder van gebruikt moet worden. Maar mede door een sterke landbouwlobby blijft het pesticidengebruik torenhoog. Nederland is binnen Europa per hectare zelfs een grootgebruiker. Een plan van de Europese Commissie om het pesticidengebruik in 2030 te halveren, is recent ingetrokken. Ook bepaalde pesticiden die risicovol zijn en waarvan de overheid zelf al heeft aangegeven dat ze uitgebannen moeten worden (de ‘Kandidaten voor Vervanging’) worden steeds maar weer toegelaten. Het gebruik hiervan lijkt zelfs toe te nemen. Er wordt amper rekening gehouden met het feit dat pesticiden voor kwetsbare groepen als baby’s en zwangere vrouwen extra risico’s vormen. De toelatingsprocedure van de overheid voor pesticiden is niet waterdicht. Veel is nog onbekend. Veel pesticiden die werden toegelaten, worden later alsnog verboden na nieuw onderzoek waarin de giftigheid blijkt. Ten slotte test de overheid maar een verwaarloosbaar deel van de producten en is de groente of fruit die u in de winkel koopt dus vrijwel zeker niet getest. De controles en keuringen van de overheid zijn dus nog geen garantie dat alle producten in de winkel ook veilig zijn.

Ja, al eet je dan wel minder pesticidenresten. Een deel van de pesticiden wordt gespoten tegen zuigende insecten. Daarvoor worden pesticiden gebruikt die tot diep in het fruit doordringen. Ook worden citrusvruchten na de oogst met schimmelwerende middelen behandeld, die voor een deel het eetbare vruchtvlees binnen dringen. Ook kun je amper voorkomen dat pesticiden op de schil na het schillen via je ‘besmette’ handen weer op het fruit belanden dat je eet. Dat de pesticideneetwijzer is samengesteld op basis van testen van het fruit met schil, heeft ook een heel praktische reden: de ranglijst is gebaseerd op de testen van de NVWA en die voeren de testen uit op fruit met schil, zoals voorgeschreven door de Europese Commissie.

Wassen en schillen kan helpen om pesticidenresten te verminderen. Wassen is zeker aan te raden. Maar wassen heeft geen effect op pesticiden die in het product zijn getrokken. En sommige pesticiden zijn niet oplosbaar in water en was je er dus ook niet makkelijk vanaf. Schillen kan effectief zijn bij sommige producten, maar hiermee verwijder je ook veel waardevolle voedingsstoffen.

De pesticideneetwijzer is gebaseerd op de testen van de NVWA. Alleen de groenten en fruit die meer dan 10 keer zijn getest in de afgelopen 3 jaar hebben we meegenomen. Als ze minder zijn getest dan zegt de uitkomst te weinig over hoeveel deze soort groente of fruit echt is besmet. Daarom hebben we die weggelaten.

Land van herkomst kan zeker een rol spelen; in het ene land zijn ze kwistiger met pesticiden dan in het andere land. Maar de meetresultaten zijn niet éénduidig. Zo zijn sommige groenten en fruit uit Nederland schoner dan dezelfde producten uit andere landen, terwijl bij andere producten het juist precies andersom is.

Nee, boeren zijn onderdeel van de keten. Supermarkten, tussenhandelaren en de overheid zorgen er vaak voor dat het als individuele boer niet makkelijk is zomaar te stoppen met gifgebruik. Zeker de supermarkten zouden wat meer moeten willen betalen voor schonere producten en onbespoten groente en fruit meer moeten promoten. En de overheid moet het boeren makkelijker maken te stoppen door strenger te zijn voor pesticiden en bijvoorbeeld biologische en schonere productie meer te stimuleren. En uiteindelijk heeft de consument ook een belangrijke rol: met elk stuk onbespoten groente of fruit dat je koopt, steun je een boer die schoner wil produceren.

Jazeker, het gebruik van synthetische pesticiden is in de biologische landbouw verboden. Uit de testen blijkt ook dat biologische producten niet/amper zijn vervuild met pesticiden. De ranking in de pesticideneetwijzer is uitsluitend gebaseerd op de testen van gangbare groenten en fruit. Zoals in elke sector vindt ook in de biologische sector soms fraude plaats of waait een pesticide van een gangbare akker naar een biologische akker en vind je heel af en toe een vervuild biologisch product tussen de schone biologische producten.